Antik çağlarda yasama organı olarak parlamento ve meclis binaları

Akın Ersoy*

Yunanistan’da Demir Çağı’nın başlangıcında şehir devletleri şeklinde oluşan siyasi ve siyasi yapı, tarihsel süreç içerisinde krallıktan oligarşiye, oradan da tiranlığa evrilmiş ancak şu ya da bu nedenle her zaman egemen güçlerin bilge adamlarından oluşan bir meclis tarafından güçlendirilir. Yöneticilerin “Konsey/Yaşlılar/Gerusia Meclisi”, MÖ 5. yüzyılda Atina’da Kent Konseyi ve Halk Meclisi’ne dönüştü. Halkın yönetime daha fazla katılım talebine yanıt veren ve ortak akılla ortak çözümlere ulaşma konusunda aktif bir prosedür sunan meclisler, Atina gibi Akdeniz, Ege ve Karadeniz bölgelerinde kurulan sömürge kentlerinde de benimsendi. Sparta, Korint ve Megara. Yasama organı olan meclisler, Helenistik ve Roma şehirlerinde daha sonraki dönemde merkezi otorite nedeniyle ulusal düzeyde yetkilerini kaybetmiş olsalar da yerel düzeyde kalıcı kalmışlardır.

Küçük bir köyden başlayıp bir imparatorluğun başkenti haline gelen Roma şehri, Yunan şehir devletlerine benzer bir siyasi süreçten geçmiştir. Geleneğe göre M.Ö. 753 yılında kurulan Roma’da başlangıçta hükümdarın emrinde görev yapan bir “İhtiyarlar Konseyi” vardı. M.Ö. 509 yılında Roma’nın tiranlardan kurtarılmasının ardından kurulan Cumhuriyet rejimi ve ardından M.Ö. 27 yılında başlayan imparatorluk sürecinde, bir şehir devleti olmanın ötesine geçen devletin yasama organı, SenatoHer şeye rağmen adıyla anılan güçlü bir parlamento vardı.

MONTAJIN BAŞLANGIÇ NOKTASI

Toplantıların ilk çıkış noktası, Atina ve Roma örneklerinde olduğu gibi şehrin ileri gelenlerini ve çevresindeki kabileleri bir araya getirmekti. Bu yönüyle günümüzün seçimli demokrasilerinden farklıydılar. Soy temelli anlayışa sahip üyeler, parlamento çatısı altında yasama organını oluşturdu.

kabile BouleMeclis üyelerinin toplantı yerleri olan kent konseyleri, BouleuterionRoma kültür coğrafyasında kilise Olarak bilinir. Bu toplantı yapıları antik kentlerin meydanları olan agoraların/forumların bir tarafında yer alıyordu. Klasik Dönem kentlerinde agoralar ve forumlar kentlerin idari, adli, hukuki, siyasi, kültürel, sosyal ve ticari merkezleri olan meydanlardı. Bu nedenle MÖ 6. yüzyıldan itibaren agoraların yakınlarına parlamento binaları inşa edilmiştir. Giderek kutsal mekânlar haline gelen toplantılar, vatandaşların “adalet ve demokrasiye” bağlılığının ve kentin bağımsızlığının sembolü olarak görülüyordu.

Köy meydanlarından başlayıp kentleşmeyle birlikte “toplanma yeri” anlamına gelen kent meydanlarına dönüşen agoralar, kent sakinlerinin çeşitli nedenlerle gittiği ve doğal olarak bir araya geldiği yerlerdi. Festivaller, atletik yarışmalar, gösteriler, dini ve resmi bayramlar ve her türlü faaliyetin yapıldığı agoralar, tiyatrolar, spor salonları ve stadyumlar gibi kamu binalarının inşası ile bu faaliyetlerin önemli bir kısmı bunlara bırakılmıştır. yapılar. Agoralar giderek siyasi, idari, hukuki ve ticari faaliyetlerin gerçekleştiği meydanlar haline gelse de kaybettiklerinin ruhunu taşımaya devam etti.

Başlangıçta şehirlerin meydanları olan agoralar meclis toplantıları için kullanılıyordu. Halk Meclisi, Vaizler,Kalabalığın olduğu, etrafı iplerle çevrili yer anlamına gelen agora periskonizma da toplanıyordu. Ancak agoraların birçok aktiviteye ev sahipliği yapmasının yarattığı kaos karşısında şehrin artan nüfusu, konuşan kişiyle göz teması kurmanın zorluğu ve sesini düzgün duyamama, rahatsız edici iklim koşulları ve konuşmanın zorluğu karşısında Uzun süren toplantılarda kent halkını bir arada tutan meclis üyeleri, agoraların kalabalığından uzak, açık bir alanda yer almaya karar verdi. Bölgede toplanmaya başladılar. Bunun bir örneği Atina’da belediye meclisi üyelerinin Ares Tepesi’nde (Areopagus) ve Halk Meclisi’nin Pnyx Tepesi’nin eteklerindeki açık alanda toplanmasıdır. MÖ 6. yüzyıl ve öncesinde, büyük kalabalıkları toplayacak şekilde düzenlenmiş açık ve kapalı alanlar yapılmazken, tiyatro ve stadyumlar için ayrılan açık alanlar toplantılar için de kullanılabiliyordu. Hatta tiyatroların kökenlerinin bu tür toplantıların yapıldığı yerlerde ortaya çıktığı iddia edilmektedir. MÖ 6. ve 5. yüzyıllarda tiyatro ve stadyumların başlangıçta toprak yamaçlardan oluşan oturma alanları bir süre sonra yerini ahşap merdivenlere bırakmıştır. Bu yapılar ancak MÖ 4. yüzyıldan itibaren taş yapılara dönüşecektir. Halk Meclisi toplantılarına seçme ve seçilme hakkına sahip her vatandaş katıldı. Atina’daki Pnyx Tepesi’nin yamacı, üç aşamada açık alan buluşma yeri olarak tasarlandı; ilki MÖ 6. yüzyılın sonlarına, ikincisi 5. yüzyılın sonlarına ve sonuncusu da 4. yüzyıla tarihleniyor. yüzyıl. Son aşamada ise Pynx Tepesi’nin eğimi ahşap banklarla daha nitelikli hale getirildi.

Halk Meclisi toplantılarının yapıldığı Atina’daki Pnyx Zirvesi

Dönemin inşaat teknikleri, başta Halk Meclisi olmak üzere çok sayıda insanı barındırabilecek bir binanın inşasına izin vermiyordu. Bu sorun ancak Roma döneminde mimaride kemer ve tonoz tekniğinin gelişmesi ve kubbe tekniğinin kullanımının artmasıyla tamamen çözülebilmiştir. Bu ilk zamanlarda, ancak çok sayıda sütunlu ve destekli çatılı, sütun ormanını andıran yapılar inşa edilebiliyordu. Bu özelliklere sahip kapalı toplantı yapılarını M.Ö. 6. yüzyılın sonlarından itibaren görmekteyiz. Bilinen az sayıdaki yapılardan biri Atina yakınlarındaki Eleusis’te inşa edilmiştir. telesterion öyleydi. M.Ö. 6. yüzyılda inşa edilen ve gizemli Demeter ve Persephone kültüne bağlı inananlar tarafından ibadethane olarak kullanılan Telesterion, M.Ö. 480 yılında Perslerin neden olduğu yıkımın ardından iki kez yeniden inşa edildi.

Megalopolis’teki Tersilion ve tiyatronun görünümü

Bir başka örnek ise Yunanistan’ın Arcadia bölgesindeki şehirlerin federal merkezi olan Megalopolis şehrinde bulunan Thersilion’du. Federasyon üyelerinin bir araya geldiği bu yapı M.Ö. 4. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir.
halledildi. Binanın merkezinden duvarlara doğru ışınsal olarak yerleştirilen çok sayıda sütunla desteklenen çatısı altında altı ila on bin kişiyi ağırladığı iddia ediliyor. Yapının sütunların ortasında düzenlenmiş ahşap oturma basamakları vardı. Şehrin tiyatrosu binanın hemen bitişiğinde bulunuyordu. Tiyatroda gerçekleştirilen Halk Meclisi toplantıları yağmurlu ve soğuk hava koşullarında Thersilion’da yapıldı.

ATİNA’DA GELİR ADALETSİZLİĞİ VE SOSYAL EŞİTSİZLİK

Ege coğrafyasında şehir devletlerinin önce krallık, sonra da oligarşi tarafından yönetildiği dönemde, toprak sahipleri ile çeşitli nedenlerle zenginleşen dar bir grup insan ve halkın diğer toplumsal katmanları arasındaki çatışma, her kesimde toplumsal huzursuzluk yaratıyordu. alan. Aristoteles ve diğer antik kaynaklara göre, çeşitli nedenlerle ama çoğunlukla mali sıkıntılar nedeniyle borç içinde olan tarım sektörü, borçları karşılığında topraklarını güçlü toprak sahiplerine vererek satmak zorunda kalmıştı. Üstelik kendi arazilerinde kiracı olan bu grup, ürettiklerinin altıda beşini arazi sahibine kira olarak ödedi. Ürettiklerinin geri kalan altıda birinden elde ettikleri gelir ne olursa olsun, tarımsal kesim hayatlarını sürdürmekten uzaktı. Bu nedenle bu kiracılara Aristoteles’in telaffuzuyla “Altıncı Bir Kiracı” deniyordu ve Atina’nın tamamı birkaç kişinin elindeydi. Giderek yoksullaşan bu grup insan, sonunda çaresizlik içinde bedenlerini köle olarak satmak zorunda kaldı. Dönemin Atina gibi kıyı kentlerinin bir diğer sosyal kesimi ise denizden gelir elde eden tüccarlar, denizciler, gemi yapımcıları, balıkçılar ve bunlarla bağlantılı meslek gruplarından oluşuyordu.

Adı geçen tarım işçileri, köylüler ve denizcilik meslek sahiplerinin Atina devletinin gelirlerinden gereken payı alamamaları toplumsal huzursuzluğa neden oluyordu. Atinalı devlet adamları Drakon ve Solon tarafından hazırlanan Atina’nın ikinci ve üçüncü anayasaları gelir eşitsizliğine ve toplumsal eşitsizliğe çare olmadı. Aristoteles’ten öğrendiğimize göre Atina’da orta gelir grubunu temsil eden ve geçimini denizden sağlayan Paralis, kırsal kesimde çiftlikleri olan oligarşi yanlısı Pediaks ve Diacris adında “partiler” vardı. en düşük gelir grubunu oluşturdu. Diakrites’in desteğini alan Peisistratos ve daha sonra oğulları Hipparchus ve Hippias’ın Atina’da tiran olarak iktidara gelmesiyle huzursuzluk sona ermedi. M.Ö. 8. yüzyıldan itibaren tiranlık döneminde Atina’nın yönetiminde etkin olmuş ve Ares Tepesi’ndeki açık alanda toplanmıştır. Areopagus ‘Büyük Konsey’ olarak adlandırılan Atina Meclisi, 400 üyesiyle yönetime destek verdi. Zalim yönetimin sona ermesinin ardından bu kez halkın çoğunluğunun desteğini alan Kleisthenes, M.Ö. 508-507 yıllarında yeni bir anayasa hazırladı. Yeni anayasanın amacı Atina’yı on kabileye, diğer bir deyişle seçim bölgelerine bölerek kutuplaşmış partileri birbirine karıştırarak şehir yönetimine daha fazla kişinin katılmasını sağlamaktı. Böylece Areopagus Konseyine her seçim bölgesinden 50 kişinin girmesi hedeflendi ve konsey üye sayısı 500’e çıkarıldı.

“500’ler Konseyi” olarak da adlandırılan yeni konsey, Ares Tepesi’ndeki açık toplantı alanı yerine agorada inşa edilen konsey yapısında ilk kez, belki de ilk kez toplanmaya başladı.

Yanında Prytanilerin konsey üyeleri arasından seçildiği ve devletin yürütme organı olarak görev yaptığı Prytaneion (Tholos) vardı. Krallıktan tiranlığa yönetimlerin sembolü
Mekanı Atina Akropolü idi. Akropol, şehrin ortasında, üzerinde resmi binaların ve kalenin bulunduğu kayalık bir tepeydi. Siyasi açıdan geçmişin sembolü olan akropolisin devre dışı bırakılmasıyla birlikte şehrin hem merkezi hem de meydanı olan ve “halkın” odaklandığı agora ön plana çıktı. Meclis, Atina’nın yönetim ve siyasi gündeminden hiçbir zaman ayrılmadı. Örneğin Pers Savaşları’nın zor yıllarında para bularak Atina’nın askeri altyapısını ayakta tutan parlamento, hazırlanan altıncı anayasa çerçevesinde şehrin idaresini doğrudan ele almış, bunda da önemli rol oynamıştır. savaşın zaferi.

Aristoteles’in zamanında Atina anayasası on birinci kez yazıldı. Aristoteles’in bize anlattığına göre, onun zamanında her kabileden, yani on seçim bölgesinden kurayla seçilen elli kişiden oluşan beş yüz üyeli bir parlamento vardı. Konsey üyeleri arasından seçilen on Prytani, masrafları devlet tarafından karşılanan Atina Agorası’ndaki Prytaneion’da görev yapıyor; Meclis ve Halk Meclisi’nin toplantı tarihlerine ve içtihatlara bağlı olarak toplantıların gündemini belirlediler. Aristoteles döneminin konsey üyeleri, Peloponnesos Savaşları’ndan sonra eski konsey binası ve Prytaneion’un hemen yakınında inşa edilen yeni konsey binasında buluşuyorlardı. Prytaniler kendi aralarında kurayla seçim yapar. Epistatlar İsimlendirilmiş bir liderleri olacaktı. Lider, devlet hazinesinin anahtarını ve devlet mührünü talep etti. Liderin ve Prytanların üçte birinin, devletin resmi dairesi olan Prytaneion’da her gün fazla mesai yapması gerekiyordu. Her ay bir Prytani’nin lider seçildiği bu sistemde, bazı özel günler dışında her ay dört toplantı yapılıyordu.

Oylamanın ardından Atinalı devlet adamı Themistokles sürgüne gönderildiğinde Pers hükümdarı Artaxerxes’in huzuruna çıktı. Kral ona toprak bağışladı.

MECLİSİN YETKİLERİ

Aristoteles’ten öğrendiğimize göre Atina meclisinde şehrin yiyecek stoklarından, vatanın savunmasına, devlete hizmet edenlerin görevlerini kötüye kullanıp kullanmadığına kadar devleti ilgilendiren her konu tartışılıyor ve kararlar alınıyordu. . El kaldırmak suretiyle oy kullanan Konsey üyelerinin, başta mali konularla ilgilenenler olmak üzere hükümet yetkililerini sorgulama ve suçlama hakları vardı. Aynı zamanda sanıkların mahkemelere itiraz etme ve beraat etme hakları da vardı. Vatana ihanetle suçlananların sürgüne gönderilip gönderilmeyeceğine parlamento karar verecek. Örneğin Pers Savaşları sırasında parlamento adına görev yapan Atinalı lider Themistokles, Perslerle işbirliği yapmakla suçlanınca Halk Meclisi üyeleri tarafından sanığın ismi seramik üzerine kazınarak sürgüne gönderilmiştir. modüller ve bir oylama (ostrakismos) yapıldı.

Pers Savaşları sırasında görev yapan bu değerli devlet adamı bir daha memleketine dönemeyecekti ancak naaşı yakınları tarafından Atina’ya getirilebilecekti. Themistokles’in haleflerinden Kimon da aynı parlamento tarafından sürgüne gönderildi. Bazı parlamento toplantılarında vatandaşların Prytanilere dilekçeleri ve eyaletlerarası resmi mektuplar okundu, bazı toplantılar ise sadece konuşmacılara açıktı. Bu tür toplantılarda elinde zeytin parçası olan herkes zeytin kolunu indirip parlamento önünde konuşabiliyordu.

Atina, denizaşırı coğrafyalarda sömürge şehirleri olan ve uluslararası ticaretle uğraşan bir liman kenti olarak değerli bir ticaret ve savaş filosuna sahipti. Bu nedenle tersanelerin faaliyete geçmesi, savaş gemilerinin inşası ve silahlandırılması için önemli bütçeler ayrılması gerekiyordu. Bu önemli konuda meclis üyelerinden oluşan 10 kişilik bir heyet, o yıl için planlanan çalışmaların yapılıp yapılmadığını denetleyecek, hem kara hem de deniz kuvvetlerinin komuta kademelerine atamalar yapacaktı. Meclis, komisyonları aracılığıyla tüm devlet binalarını denetledi ve yeni inşaatlarda yolsuzluğun önlenmesine çalıştı. Tespit edilen yolsuzlukların meclise sunulmasının ardından kamuoyuna duyuruldu ve ardından mahkemeye sevk edildi.

Öte yandan meclis, atadığı görevliler aracılığıyla şehrin savunma bütçesini, dini bayram harcamalarını ve verilecek ödüllerin bütçelerini belirliyor, tapınakların onarımı ile ilgileniyor, engellilere maddi destek sağlıyordu. Vatandaşlar, devletin kasası olan Athena Tapınağı’nın hazinesinde incelemelerde bulundu. TBMM, devlet arazilerini ve madenlerini memurlar aracılığıyla satma, kiralama ve işletme, borçlulara veya mallarına mahkeme kararıyla el konulan kişilere ait sahipsiz taşınmazları ve malları satma, devlet kasasından faizli para verme ve tahsil etme yetkisine sahipti. ve mevduat toplamak.

memurlardan AstinomosKentin çöp, temizlik ve imar çalışmaları, sokaklardaki ölülerin kaldırılması ve defnedilmesi ile ilgili, AgoranomosÇarşıda satılan her türlü eserin kalitesiyle, Sitonomo’larTahıl ve ekmeğin kalitesi, fiyatları ve depolanmasıyla yakından ilgilenen, metronomlar Satıcıların kullandığı her türlü ağırlık ve uzunluk ölçülerini incelediler. Divan kurulları ve memurlar, her aşiretten veya her seçim bölgesinden birer kişi olmak üzere on kişiden oluşuyor ve bir yıllığına görevlendiriliyorlardı. Mümkün olduğu sürece bir kişiden aynı görevi tekrar yapması istenmeyecek.

Parlamento binaları ve idari dairelerin uzantıları olan Prytaneionlar, bir zamanlar kutsal kabul edilmiş, hükümdarın ikametgahı ve ikametgahın ortasındaki ocakla eş tutulmuştu. Ocak kelimesi mecaz anlamlara sahip olup, ateşin yandığı yer olan “ev” ile eşleştirilmiş olup, ateş evin içindeki hayattır. Hükümdarın ikametgahı aynı zamanda tapınaklara da örnek teşkil ediyordu; Ocakları sunağa dönüştü. Yunan görüşüne göre sıradan vatandaşların evleri ve ocakları da kutsaldı, efendilerinin insan olduğu düşünülürdü ve bu nedenle onun için ikametgah olarak tapınaklar inşa edilirdi. Prytaneion’da yanan ateş ve ocak aslında şehrin ateşi ve ocağıydı. Ocak ve ateş, Tanrıça Hestia tarafından kişileştirildi. Ocak ve ateşin anlamlarına ve kişileştirilmesine diğer kültürlerde de rastlanmaktadır. Romalılarda Lares ve Vesta bir üst kimlik olarak Tanrıça Hestia ile eş tutulmaktadır. Tanrıçanın ocağı ve ateşi Prytaneion’da, tanrıçanın ateş sunağı ise konsey binalarının ortasında yer alıyordu.

MÖ 6. yüzyıla tarihlenen Bouleuterion adı verilen kapalı yapılara ilk kez kehanet merkezlerinin de yer aldığı kutsal alanlarda rastlandı. Bunlar Yunanistan’daki Delos ve Delphi’deki Apollon Kutsal Alanları ile Tanrı Zeus’a adanan Olimpiyatların yapıldığı Olympia’daki Zeus Kutsal Alanıdır. Buradaki mekanlar, bu kutsal alanlarda dini bayramlar veya etkinlikler düzenleyen birden fazla tapınak yetkilisinden oluşan festival görevlileri tarafından kullanılıyordu. Dörtgen planlı bu mekânlar uzun orta ekseninde ahşap sütunların bulunduğu kapalı mekânlardı.

YARI DAİRE MODELİNİN UYGULANMASI

Parlamento binalarının siyasi ve idari kimlikleri açısından bilinen ilk örneği, Antik Atina Bouleuterion’u olarak bilinen, MÖ 6. yüzyılın sonu ve 5. yüzyılın başlarında Atina’da inşa edilen yapıdır. Parlamento binası, giriş/kulis alanı ve toplantı salonundan oluşan kare planlı bir yapıydı. Dört eğimli çatısı ahşap direklerle destekleniyordu. Dikdörtgen planlı giriş/kulis alanından toplantı salonuna iki kapıyla girilmekteydi. Toplantı salonunun üç duvarı boyunca sıralanmış, 700 meclis üyesini ağırlayabilecek U planlı ahşap banklar bulunuyordu. Aslında bu model küçük ölçekte vatandaşların evlerinin oturma odalarında, daha büyük ölçekte ise tiyatrolarda deneniyordu.

Örneğin Atina Tiyatrosu’nun 6. yüzyıla ait ahşap sıralardan oluşan U şeklindeki oturma modeli, Atina parlamento binasının büyük ölçekli dış mekan modeliydi. Atina’da MÖ 5. yüzyıl sonu, MÖ 4. yüzyıl başına tarihlenen yeni parlamento binası eskisine göre daha küçüktü ve eski parlamento binasının hemen batısında inşa edilmiş, yaklaşık beş yüz meclis üyesi kapasiteliydi. . Yeni parlamentonun kapasitesi de on seçim bölgesinin her birinden seçilen elli üye sayısıyla uyumluydu. Ancak artık parlamento binası tiyatrolarda olduğu gibi yarım daire şeklini almıştı. Görünüşe göre kent tiyatrosunda yarım daire modelinin uygulanması, yeni yapılan parlamento binasının da bu yeni modeli taklit etmesine neden olmuş. Dairesel oturma sistemi hem konuşmacının dinleyicilerle, hem de dinleyicilerin konuşmacıyla ses ve göz teması kurmasını kolaylaştırdı. Kısacası konuşmacı artık dinleyicilere dönük değil, onları etrafında topluyordu.

Atina parlamento binası, Helenistik ve Roma dönemlerindeki oturma sistemi ve işlevleriyle Yunan kültür coğrafyasındaki kentlerin idari mekanizmasının ve parlamento yapılarının öncüsü olmuştur. Kentin kurulduğu yerin topoğrafyası, kentin büyüklüğü, nüfusu, kentin planlama yaklaşımı ve meclis yapısına ayrılan parselin boyutları doğal olarak meclisin oturma düzenini belirleyen kriterler olmuştur. Bu bağlamda dörtgen, kavisli ve dairesel oturma planlarına sahip parlamento binaları inşa edildi.

Priene Kent Konseyi, rekreasyon.

Tarihi Helenistik döneme kadar uzanan Priene parlamento binası, U planlı oturma düzeniyle Atina’daki eski parlamento binasının oturma sistemini ilk kez gösteriyor. MÖ 200 civarına tarihlenen Priene örneğinin oturma kapasitesi 600-700 kişiydi. Meclis, hem belediye meclisi üyelerinden hem de şehrin büyüklüğüne bağlı olarak Halk Meclisi üyelerinden oluşur. vaizlerKonut barındırabilme kapasitesinden dolayı Ekklesiasterion (Halk Meclisi) olarak da tanımlanmaktadır.

Miletos parlamento binası, dairesel oturma düzeni ve mimari özellikleriyle M.Ö. 175-164 yıllarında inşa edilmiştir. Doğal olarak Ocak Tanrıçası Hestia’ya, şehrin öne çıkan ilahi kimliği Apollon’a ve halkına ithaf edilmiştir. Meclisin genel plan şeması anıtsal bir giriş kapısı, Propylon, avlu ve ana toplantı binasından oluşuyordu. Tapınağı andıran anıtsal kapıdan, revaklarla çevrili, ortasında “Kahramanlar Anıtı” bulunan avluya geçiliyordu. Toplantı salonuna avludan dört kapıyla giriliyordu. Bu tarihe kadar mütevazı çizgiler gösteren parlamento binaları ve bu yapı ilk kez muhtemelen Apollon’da inşa edilmiştir.
Adanmışlığının etkisiyle bir tapınak imajı ve anlamı kazandırılmıştır. Milet örneği, yapıya ayrılan parselin büyüklüğü, plan şeması ve mimarisiyle kendisinden sonra yapılacak parlamento binalarına örnek teşkil etmektedir. Taş oturma basamaklı toplantı salonunun kapasitesi 1.200 kişiydi. Arka sıralarda durup izleyenlerin olduğu Kent Konseyi ve Halk Meclisi toplantılarına ev sahipliği yapacak kadar büyüktü.

Miletos’taki dairesel örneğin Helenistik dönemdeki bir diğer anıtsal yansıması ise Patara Parlamento Binası’dır. İlk inşası M.Ö. 2. yüzyılın sonu ve MÖ 1. yüzyılın başlarına tarihlenen Patara örneği, Patara’nın aynı zamanda Likya Birliği’nin de merkezi olması nedeniyle bu siyasi özelliği yansıtacak büyüklükte ve prestij anlayışıyla inşa edilmiştir. Helenistik ve Roma dönemlerinde. Teos, Troya, İasos, Nysa, Aizanoi ve Aphrodisias kentlerinde de dairesel oturma düzenine sahip parlamento binaları görülüyor.

Priene’deki U planlı parlamento binası Assos, Sagalassos, Notion ve Smyrna’da da görülüyor. Parselin küçüklüğü toplantı alanında U planlı oturma düzeninin uygulanmasını zorunlu kılmıştır. Anadolu’dan uzakta, Roma’da, İmparator Augustus zamanında bin senatörün toplandığı Roma Senatosu da U planlı bir oturma düzenine sahipti. Roma’ya göre daha küçük ölçekli bir liman kenti olan Pompeii’deki parlamento binası da üzerine inşa edildiği parselin küçüklüğüne uygun olarak U planlı oturma düzenine sahipti. Her iki parlamento binası da diğer kentlerde olduğu gibi kentteki agora/forumun birer modülüydü.

Smyrna Kent Konseyi.

Smyrna’da aynı yere üç kez inşa edilen Helenistik dönem meclis binasında 500 kişilik U planlı oturma sistemi uygulandı. Ancak Erken ve Geç Roma dönemlerinde parsel büyütülerek yapının yaşam alanı genişletilip bu duruma inşaat teknolojisinin gelişmesi de eklenince, üst üste iki yeni meclis binası inşa edilmiştir. Önce 600, sonra 700 kişilik daire planlı oturma düzeni.

MÖ 2. yüzyılın orta ve sonlarında inşa edilen Metropolis ve Aigai meclis binaları, dörtgen ve daire planın ortasındaki kavisli oturma düzeniyle dikkat çeken örneklerdir. Aigai konsey binası Hestia dışında Zeus ve Halkına adanmıştır. Bu haliyle parlamento binalarının Tanrıça Hestia’nın yanı sıra birden fazla lorda da adanabileceğini anlıyoruz.

*İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Türk-İslam Arkeolojisi Bölümü Doç. Dr.

mamakhaber.com.tr